Η τοπική ενδυμασία σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας

Abstract

Η εκπόνηση της εργασίας αυτής έχει σαν θέμα 'Ή τοπική ενδυμασία σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας" και εντάσσεται στα πλαίσια της πτυχιακής εργασίας του προγράμματος σπουδών του τμήματος κλωστοϋφαντουργίας του Τ.Ε.Ι. Πειραιά. Είναι μια προσπάθεια της σπουδάστριας Ειρήνης Καρόστη να αναλύσει και να παρουσιάσει το πιο πάνω θέμα όπως θεώρησε αυτή πιο σωστά και όπως μπόρεσε σύμφωνα με το υλικό για μελέτη το οποίο μπόρεσε να συγκεντρώσει. Συγκεκριμένα, σκοπός της εργασίας είναι να περιγράψει τον τρόπο ένδυσης των γυναικών περισσότερο στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο . Δυστυχώς ζούμε σε μια εποχή που η Παγκοσμιοποίηση ισοπεδώνει ότι με αυτό γαλουχηθήκαμε, οι θρύλοι του παππού , τα κάλαντα, τα χελιδονίσματα, οι μαντινάδες, οι χοροί και οι σκοποί που μας συντρόφευαν, τα κεντήματα, οι ενδυμασίες και τα παιδικά παραδοσιακά παιχνίδια θεωρούνται παλιομοδίτικα και αναχρονιστικά. Η διάσωση και η καταγραφή του τρόπου ένδυσης των προγόνων μας, ενισχύει τη μνήμη μας και την εντοπιότητα μας ως κάτοικοι της χώρας μας. Στην πτυχιακή εργασία που ακολουθεί αναλύεται ένα αποσπασματικό μέρος από τις ενδυμασίες, προσπαθώντας να καλυφθούν αντιπροσωπευτικές περιοχές του Ελλαδικού χώρου που περιλάμβαναν και παράπλευρες περιοχές αλλάζοντας κάποια εξαρτήματα ή φορώντας τα με διαφορετικό τρόπο. Η επικοινωνία μεταξύ μικρών ή μεγάλων περιοχών, παρακείμενων χωρίων ή κοντινών νησιών επιτρέπει τη μεταφορά στοιχείων, ηθών και εθίμων μεταξύ των γενικά κλειστών κοινωνιών. Ξεκινώντας το πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια ανασκόπηση στην εξέλιξη του ενδύματος. Οι τοιχογραφίες, τα αποτυπώματα, τα μικρά κομμάτια υφάσματος που έχουνε βρεθεί όπου οι ατμοσφαιρικές και περιβαλλοντικές συνθήκες το επέτρεπαν, οι περιηγητές, τα κείμενα και γενικά η ιστορία μας , μας βοήθησαν να έχουμε μία εικόνα η οποία ξεκινάει από το 1500 π.χ .. Στο αρχαιολογικό μουσείο Αθηνών φυλάσσεται το αρχαιότερο υφαντό που βρέθηκε στο Ελλαδικό χώρο και προέρχεται από το Λευκαντί της Εύβοιας (1000 π.χ.). Οι συνθήκες ευνόησαν έτσι ώστε να βρεθεί εκεί ένα πλήρες νεκρικό ένδυμα σε απλή ύφανση με μια πιο . σύνθετη ζώνη. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται η περιοχή της Τανάγρας καλύπτοντας έτσι και μεγάλο μέρος της Βοιωτίας. Η ενδυμασία έχει στοιχεία από το φούντι της Μεσογείτισσας με το χαρακτηριστικό πουκάμισο με το κέντημα στο κάτω μέρος και τα κεντημένα μανίκια του τζάκου. Παρόμοια ενδυμασία έχει και η Αργολιδοκορινθίά με διαφορετικό όμως κεφαλόδεσμο και πιο σκούρες αποχρώσεις στο διάκοσμο . Το τρίτο κεφάλαιο ασχολείται με την ενδυμασία των Σαρακατσάνων. Νομάδες, απλώθηκαν στη Θεσσαλία, στην Κεντρική Μακεδονία με την Κασσανδρινή φορεσιά, στην Αττική αλλά και στη Θράκη με την . Πολιτική φορεσιά. Η ενδυμασία εξελίχθηκε με σημαντικές αλλαγές μετά το τέλος του Α' παγκοσμίου πολέμου ενώ ακόμη και το 1940 φοριόταν σαν επίσημο ένδυμα στους γάμους. Το τέταρτο κεφάλαιο ασχολείται με τη Ημαθία (Ρουμλο(ικι) όπου έχουμε μια σχετικά λιτή αμφίεση συνδυάζοντας όμως αρμονικά την αρχαία Ελληνική παράδοση με τους θρύλους του Μέγα Αλέξανδρου με τις Βυζαντινές και Ελληνικές επιδράσεις. Έντονα θυμίζει αρχαίο πρότυπο ο κεφαλόδεσμος ενώ την απλότητα της φορεσιάς . συμπληρώνουν περίτεχνα κοσμήματα. Το πέμπτο κεφάλαιο ασχολείται με τη ενδυμασία του Πόντου. Η λιτότητα του σχήματος τόσο στις γυναικείες όσο στις ανδρικές φορεσιές καθώς και η ελάχιστη εμφάνιση διακόσμου, αναδεικνύει ένα λαό ο οποίος μέσα από αμέτρητες δυσκολίες κατόρθωσε να διατηρήσει τον εθνικό του χαρακτήρα. Το έκτο κεφάλαιο ασχολείται με την ενδυμασία της Λέσβου. Εδώ βρίσκουμε πολλές ομοιότητες με την ενδυμασία του Αϊβαλιού (Κυδωνίες) οι περισσότεροι κάτοικοί του ήταν Λεσβιακής καταγωγής. Ο Γεώργιος Σάκαρης γράφει : "Το πρώτον αι γυναίκες εφορούν λευκά βρακία παρεμφερή προς τα Τούρκικα σαλβάρια ,,z Στην σημερινή εποχή ελάχιστες είναι οι γερόντισσες βρακούσες. Το έβδομο κεφάλαιο περιλαμβάνει την ενδυμασία της Καλύμνου καλύπτοντας και τα νησιά Λέρο, Τήλο και Κω. Είναι μια καλαίσθητη φορεσιά, απλή βασισμένη επάνω σε βυζαντινά χνάρια. Χαρακτηριστικοί είναι οι τέσσερις αετοί στις άκρες του σταμπωτού μαντηλιού που καλύπτει το κεφάλι οι οποίοι συμβολίζουν την οικουμενικότητα της ορθοδοξίας. Το όγδοο κεφάλαιο ασχολείται με τη φορεσιά του Καστελλόριζου. Είναι μια πολυσύνθετη φορεσιά με στοιχεία από τις Ελληνικές φορεσιές της Καππαδοκίας και του Ικονίου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πλουμιστά υφάσματα και τα σταμπωτά μαντήλια, χαρακτηριστικό μιας κοινωνίας με ανεπτυγμένο εμπόριο το οποίο επέτρεπε την παροχή πρώτων υλών από άλλες περιοχές. Το ένατο κεφάλαιο περιλαμβάνει τη φορεσιά της Κρήτης. Χωρισμένη σε τρεις ενότητες ανάλογα με το εύρος της περιοχής που φοριόταν , Ανώγεια, Σφακιά και Κριτσάς και τις γύρω περιοχές τους όσον αφορά τη γυναικεία ενδυμασία. Όσον αφορά την ανδρική ενδυμασία υπάρχουν αρκετές διαφωνίες. Αρκετοί είναι οι υποστηρικτές ότι η φορεσιά έχει τεράστιες διαφορές από τη χρυσοποίκιλτη που παρουσιάζεται ως επίσημη. Θέλουν η φορεσιά τους να είναι αυστηρή σε χρωματικούς συνδυασμούς κυρίως του μαύρου και του σκούρου μπλε, με σκουρόχρωμο και όχι χρυσό διάκοσμο. Αυτό άλλωστε μαρτυρούν και οι φωτογραφίες του περασμένου αιώνα. Το δέκατο κεφάλαιο παρουσιάζει την ενδυμασία της Σαλαμίνας. Μια ιδιαίτερα αρχοντίκή στολή με εντυπωσιακό το κόσμημα του στήθους, ένα πλέγμα από χάνδρες και κοράλλια το «γιορντάνι». Είναι μια πολυτελής φορεσιά με την κοψιά της φούστας να χαρακτηρίζει τα νησιά του Αργοσαρωνικού. Το ενδέκατο κεφάλαιο περιλαμβάνει τον επίλογο, όλα όσα συνοδεύουν τη νοοτροπία αυτών που δημιούργησαν τις ενδυμασίες αφού κάθε εξάρτημα είχε παράλληλους ρόλους καθώς και τον τρόπο σκέψεις αυτών που ερεύνησαν τόσα χρόνια για να τις καταγράψουν.