Στρατηγικός σχεδιασμός τουριστικών προορισμών Η περίπτωση της Χερσονήσου Ηρακλείου

Abstract

Στην παρούσα εργασία μελετάται το φαινόμενο του στρατηγικού σχεδιασμού τουριστικών προορισμών, ως φαινόμενο και απαίτηση της σύγχρονης τουριστικής ανάπτυξης, ενώ το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται στο παράδειγμα της ευρύτερης περιοχής της Χερσονήσου του Νομού Ηρακλείου Κρήτης. Στόχος της εργασίας είναι να δείξει τον τρόπο με τον οποίο ο προσεκτικός σχεδιασμός, με την αγαστή συνεργασία του Δήμου, των τοπικών κοινωνικών φορέων και των επαγγελματιών που επενδύουν στον τουρισμό, με το διεθνές σύστημα (tour operators) και, φυσικά, εταιριών που δραστηριοποιούνται στον τομέα του μάρκετινγκ, θα οδηγήσουν έναν προσφιλή προορισμό να διατηρήσει τη δυναμική του, να προστατέψει την οικονομική του ανάπτυξη σε σχέση με τους ανταγωνιστικούς προορισμούς, χωρίς να χάσει την ίδια στιγμή τον προσωπικό του χαρακτήρα, την ιστορική και πολιτιστική του ιδιαιτερότητα, χωρίς τελικά να πέσει σε μαρασμό, που είναι και το σημείο παρακμής, τουριστικής και κατά συνέπεια οικονομικής. Η εργασία αναπτύσσεται σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο (που είναι και το εισαγωγικό) παρουσιάζονται οι βασικοί παράγοντες που επέδρασαν στην ανάπτυξη και την εξέλιξη του στρατηγικού σχεδιασμού τουριστικών προορισμών, ενώ γίνεται και μια ιστορική ανασκόπηση για την ανάπτυξη του τουρισμού -ως φαινομένου και ως οικονομικού κλάδου που συνδεόταν με τον κρατικό σχεδιασμό οικονομικής πολιτικής. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται οι βασικές έννοιες, που θα μας απασχολήσουν στον κύριο κορμό της εργασίας: η έννοια του τουριστικού προορισμού, ο τρόπος λειτουργίας του , ο κύκλος της ζωής του περιγράφονται αναλυτικά και, κατόπιν παρουσιάζονται οι κομβικής βαρύτητας έννοιες του μάρκετινγκ (γενικά) και του τουριστικού μάρκετινγκ ειδικότερα, προκειμένου να φανεί ακριβώς η ανάγκη της χρήσης των μεθόδων του μάρκετινγκ στο σχεδιασμό της τουριστικής ανάπτυξης. Στη συνέχεια περιγράφονται ο στρατηγικός σχεδιασμός τουριστικών προορισμών καθώς και το σχετικά σύγχρονο μοντέλο των Οργανισμών προώθησης Τουριστικών n προορισμών (Destination Marketing Organisations = DMO) και τα Συστήματα Διαχείρισης Προορισμών (Destination Manageιnent Systems). Με την ολοκλήρωση του δευτέρου κεφαλαίου, ο αναγνώστης έχει σχηματίσει μια σαφή εικόνα τόσο των εργαλείων της τουριστικής ανάπτυξης όσο και την αναγκαιότητα χρήσης τους στο σημερινό πεδίο του τουρισμού, ως οικονομικού παράγοντα συνδεδεμένου στενά με τη διεθνή πραγματικότητα. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η περιοχή ενδιαφέροντος, δηλαδή ο Λιμήν Χερσονήσου και η ευρύτερη περιοχή. Ιστορικά στοιχεία για την περιοχή , καθώς και οικονομικά και δημογραφικά δεδομένα, αποδεικνύουν τη σημασία που είχε για την περιοχή ο τουρισμός. Στο επόμενο, τέταρτο, κεφάλαιο μελετάται η επίδραση του τουρισμού στην Χερσόνησο: οι θετικές και οι αρνητικές επιδράσεις, η αλλαγή στον τρόπο ζωής των κατοίκων, οι επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής, η μετάβαση από μια γεωργική , παραγωγική οικονομία σε μια τριτογενή, με έμφαση στην παροχή τουριστικών υπηρεσιών, η διεθνοποίηση του προορισμού και η απώλεια του ιδιαίτερου, τοπικού χαρακτήρα. Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται και μια SWOT ανάλυση της Χερσονήσου, δηλαδή του προσανατολισμού τον οποίο θα έπρεπε να επιλέξουν προς εφαρμογή οι εμπλεκόμενοι φορείς της περιοχής, για την περαιτέρω τουριστική και οικονομική ανάπτυξη. Το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο είναι, ίσως, το πιο σημαντικό της εργασίας, καθώς σε αυτό παρουσιάζονται οι προτάσεις για την αλλαγή νοοτροπίας στην τουριστική διαχείριση και ανάπτυξη της Χερσονήσου, με έμφαση να δίνεται στον προσεκτικότερο σχεδιασμό, την προβολή του τοπικού στοιχείου, παραγόντων για την προσέλκυση ενδιαφέροντος όπως η ιστορία και η φύση, με στόχο τη μετάβαση από τον κυρίως μαζικό στον ποιοτικό τουρισμό και την εστίαση σε επισκέπτες με εν γένει ποιοτικότερα χαρακτηριστικά. Στο τέλος ακολουθούν τα συμπεράσματα και εκτενής βιβλιογραφία. Ο τουρισμός ήταν πάντα και παραμένει ακόμη, η «βαριά βιομηχανία» της Ελλάδας, ο τομέας εκείνος που αποτελούσε, σε οικονομικό επίπεδο, κύριο φορέα ανάπτυξης και εισροής ξένων κεφαλαίων στη χώρα, τόσο σε επίπεδο επενδύσεων όσο κυρίως σε επίπεδο εσόδων. Η κατάσταση, όμως, σήμερα είναι πολύ διαφορετική. Ανταγωνιστικές χώρες έχουν εισέλθει δυναμικά στη διεθνή τουριστική αγορά, ενώ η αναπτυσσόμενη ελληνική οικονομία έχει φέρει σε τέτοιο επίπεδο τις τιμές των προσφερόμενων υπηρεσιών, που τις καθιστά απαγορευτικές για το είδος των τουριστών που η χώρα ελκύει τις τελευταίες δεκαετίες. Η ανάγκη για τομές και αλλαγές είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει όλο ι οι εμπλεκόμενοι φορείς με τον τουρισμό να συνεργαστούν για τον ευρύτερο σχεδιασμό της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού με ιδιαίτερα, ποιοτικά χαρακτηριστικά, που λαμβάνουν υπόψη το φυσικό περιβάλλον, την πλούσια ιστορία, το ιδιαίτερο χρώμα, όλα εκείνα τα στοιχεία που κάνουν την Ελλάδα γοητευτική και ιδανική για επισκέπτες χώρα.