Μελέτη της αρχαίας ελληνικής κατοικίας και η επιβίωση της δομής και της λειτουργίας της στη σύγχρονη αρχιτεκτονική πραγματικότητα

Abstract

Η μελέτη αυτή της αρχαίας ελληνικής κατοικίας στοχεύει στο να αποδώσει την εικόνα της αλλά και την επιβίωση της δομής και της λειτουργίας της στη σύγχρονη αρχιτεκτονική πραγματικότητα, για την ανάδειξη της ιστορίας της και της συμβολής της στο σύγχρονο πολιτισμό. Στην εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και ιδιαίτερα στον τομέα της κατοικίας κα- θοριστικό ρόλο παίζει η αρχαία ελληνική κατοικία ως προς τη μορφή αλλά και ως προς τη δομή αλλά και τη λειτουργία της. Από τη Νεολιθική εποχή μέχρι σήμερα η αρχαία ελληνική κατοικία εξελίσσεται σταδιακά από το μικρό κτίσμα με ένα ή δύο δωμάτια σε περισσότερο σύνθετη κατασκευή με κύρια δωμάτια και βοηθητικούς χώ- ρους. Σε κάθε πολιτιστική φάση μέσω της αρχιτεκτονικής προβάλλονται και οι κοι- νωνικές δομές , η πολιτιστική στάθμη αλλά και η νοοτροπία των κατοίκων στο συγ- κεκριμένο τόπο και χρόνο. Εντυπωσιάζει ο πλούτος των ανακτόρων, των επαύλεων και των πολυτελών κατοικιών της μινωϊκής και μυκηναϊκής εποχής , που μαρτυρούν υψηλής στάθμης πολιτισμό αλλά και ευημερία των κατοίκων λόγω των εμπορικών συναλλαγών και της εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγών πηγών κάθε περιοχής. Περισσότερο όμως εντυπωσιάζει η απλότητα των κατοικιών της Κλασσικής Αθήνας του 5ου αι.π.Χ., όταν οι κατοικίες του Μιλτιάδη, του Αριστείδη και των μεγάλων αν- δρών της εποχής δεν ξεχώριζαν από τις κατοικίες των γειτόνων τους, σύμφωνα με αναφορά του Δημοσθένη. ΄Οταν οι πόλεις αυξάνονται πληθυσμιακά αναπτύσσονται σε μεγάλες πολεο- δομικές ενότητες και αποκτούν πολεοδομικό σχέδιο για την καλύτερη κατανομή του χώρου και την εξυπηρέτηση των κατοικιών. Το πολεοδομικό αυτό σχέδιο αποδίδεται από τον Αριστοτέλη στον Ιππόδαμο το Μιλήσιο, με κύρια παραδείγματα τα πολεο- δομικά σχέδια της Μιλήτου και του Πειραιά. Το Ιπποδάμιο πολεοδομικό σχέδιο ακο- λουθείται σε όλη την πορεία της πολεοδομικής εξέλιξης των πόλεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από την Κλασσική Εποχή μέχρι τους μετέπειτα χρόνους, κατά την Ελληνιστική εποχή αλλά και τη Ρωμαϊκή περίοδο, οι κατοικίες διατηρούν τα βασικά στοιχεία της κατοικίας της Κλασσικής εποχής, το αίθριο στο κέντρο δηλ.την υπαίθρια εσωτερική αυλή με το περιστύλιο, τον ανδρώνα, το γυναικωνίτη και τους λοιπούς βοηθητικούς χώρους. Υπάρχει όμως μία εξέλιξη από την απλότητα των κλασσικών κατοικιών στην πολυτέλεια της ελληνιστικής και της Ρωμαϊκής κατοικίας. Από τον 4ο αι.π.Χ. η ελληνική κατοικία γίνεται πολυτελέστερη με τα σπου- δαιότερα δείγματα στην Πέλλα και στη Δήλο, με τις πλούσιες κατοικίες με περιστύλια, λαμπρά μωσαϊκά και εσωτερική διακόσμηση. Την πολυτέλεια αυτή μιμούνται και οι Ρωμαίοι, οι οποίοι αντιγράφουν τον τύπο της ελληνικής κατοικίας με τη μεγαλύτερη λαμπρότητα και τον πλούτο που χαρακτηρίζει τις ρωμαϊκές επαύλεις. Τον τύπο της ελληνικής κατοικίας θα μιμηθεί και η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ιδιαίτερα κατά την Αναγέννηση, όταν αναβιώνουν οι κλασσικές μορφές σε όλους τους τομείς. Αλλά και αργότερα στην περίοδο του Διαφωτισμού κατά τον 18ο αιώνα τα χαρακτηριστικά δομικά στοιχεία της ελληνικής κατοικίας όπως το αίθριο, τα περι- στύλια και ο διάκοσμος εντάσσονται όχι μόνο στις κατοικίες αλλά και στα δημόσια κτήρια, στα ανάκτορα και στις πλατείες, που προσλαμβάνουν και αυτές τη μορφή με- γάλου αιθρίου στο κέντρο μιας συνεχούς σειράς κτηρίων. Η λαμπρότερη προβολή της μορφής και της δομής της αρχαίας ελληνικής κατοικίας πραγματοποιείται στην Νεοκλασσική Αρχιτεκτονική του 19ου και του 20ου αιώνα, όταν τα δημόσια και τα ιδιωτικά κτήρια αναπαράγουν δομικά και αισθητικά στοιχεία της Αρχαίας Ελληνικής Αρχιτεκτονικής. Η εξέλιξη αυτή έδωσε πολλά στοιχεία τα οποία ακολουθεί η σύγχρονη αρχι- τεκτονική στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Τα αίθρια, τα ψηφιδωτά δάπεδα, οι διακοσμήσεις των οροφών των αρχαίων κατοικιών, καθώς και τα αρχιτεκτονικά ανά- γλυφα με τα ελληνικά μυθολογικά θέματα εξακολουθούν να κοσμούν τις ιδιωτικές κατοικίες και τα δημόσια κτήρια στα οποία τα στοιχεία αυτά δίνουν αρχαιοελληνικό χαρακτήρα και ιδιαίτερη λαμπρότητα. Η παράδοση αυτή στον τομέα της κατοικίας επιβιώνει και στα σύγχρονα δη- μόσια και ιδιωτικά κτήρια στα ξενοδοχεία και στα εμπορικά συγκροτήματα σε όλο το σύγχρονο κόσμο. Μεγαλοπρεπή αίθρια με περιστύλια, δάπεδα με ψηφιδωτά, δια- κοσμημένες οροφές με αρχαιοελληνικά θέματα αναδεικνύουν αισθητικά τα κτήρια και παρέχουν λύσεις για την καλύτερη δομή και τη λειτουργία τους. Η επιβίωση τόσων στοιχείων της αρχαίας ελληνικής κατοικίας μαρτυρεί την αποδοχή τους από τη σύγ- χρονη αρχιτεκτονική γιατί οι δοκιμασμένες αυτές στο χρόνο μορφές αποτελούν έργα μεγάλου πολιτισμού και εξασφαλίζουν και σήμερα επιτυχημένες λύσεις για τη δομή, τη λειτουργία και την αισθητική ανάδειξη των κτηρίων.