Οικοδομικές λεπτομέρειες επιλεγμένων μνημειακών κτηρίων Θεσσαλονίκης

Abstract

Η παρούσα πτυχιακή μελέτη εστιάζεται στη μελέτη των «Οικοδομικών Λεπτομερειών Επιλεγμένων Μνημειακών Κτιρίων της Θεσσαλονίκης». Η μελέτη περιλαμβάνει τα Μνημεία του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης, μέσα από τα όποια αποτυπώνεται η ιστορική και πολεοδομική ανάπτυξη της περιοχής , διακρίνονται οι επιδράσεις των κτητόρων στην πόλη κατά την Ρωμαϊκή, την Βυζαντινή και την Οθωμανική Περίοδο αλλά και ο διαφορετικό τρόπος κατασκευής των Μνημείων τους. Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι κτήτορες και ιδρυτές της πόλης, έτσι έχουμε και τα πρώτα μνημεία που οικοδομήθηκαν (Ροτόντα, Ανάκτορα, Ιππόδρομος, Οκτάγωνο, Ρωμαϊκή αγορά, Αψίδα του Γαλέριου). Μέσα από αυτά τα Μνημεία μπορέσαμε να διακρίνουμε πολλά οικοδομικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία της εποχής, παρατηρήσαμε την ανάγκη των Ρωμαίων για το μεγαλειώδες καθώς και την εξάρτηση της Ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής από την στρατιωτική κουλτούρα της Αυτοκρατορίας. Μνημεία με βαριές μάζες, ογκώδεις τοίχους, καμάρες αλλά ταυτόχρονα με συμμετρία και αυτονομία των χώρων. Στους μεγάλους εσωτερικούς χώρους των μνημείων χρήση τόξων, θόλων που επιτρέπουν την γεφύρωση πολύ μεγάλων ανοιγμάτων και με μεγάλες κόγχες, τα παράθυρα και την κατασκευή φωτιστικών θυρίδων ελάφρυναν το βάρος των μνημείων. Τα οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιούσαν ήταν συνήθως λαξευτοί λίθοι, οπτές πλίνθους, μάρμαρα, χυτά υλικά και ισχυρό κεραμοκονίαμα. Μετά την Ρωμαϊκή κυριαρχία ήρθε οι Βυζαντινή Αυτοκρατορία να κατακτήσει και να αφήσει το δικό της στίγμα στα μνημεία που οικοδομήθηκαν εκείνη την εποχή (Άγιος 6ημήτριος, Άγιος Νικόλαος, Ναός Προφήτη Ηλία, Άγιοι Απόστολοι, Αχειροποίητος, Όσιος 6αβίδ, Αγία Σοφία, Παναγιά Χαλκεών, Άγιος Παντελεήμονας) στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Τα μνημεία αυτά είναι στην πλειοψηφία τους είναι εκκλησιαστικοί ναοί και συγκεκριμένα υπήρχαν τέσσερις τύποι, η δρομική βασιλική, η βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, η σταυροειδή βασιλική και ο οκταγωνικός ναός. Την Περίοδο αυτή γίνεται χρήση ψηφιδωτών για την κάλυψη επιφανειών, οι εσωτερικοί χώροι των ναών περιέχουν ορθομαρμάρωση, μαρμαροθετήματα, κιονόκρανα, ψευδεπίκρανα και τοιχογραφίες Αγίων. Τα οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιούσαν ήταν συνήθως πλίνθοι, ακατέργαστες ή λαξευμένες πέτρες και μάρμαρα. Την Βυζαντινή Περίοδο ακολούθησε η Οθωμανική, η οποία αποτέλεσε επίσης μέρος της μελέτης μας. Όταν η Θεσσαλονίκη έπεσε τελικά στα οθωμανικά χέρια ήταν μια κατεστραμμένη, άδεια πόλη από την μακρά πολιορκία και την επακόλουθη λεηλασία. Πολλά μνημεία καταστράφηκαν και άλλα άλλαξαν χρήση. Κατά την διάρκεια της μελέτης παρατηρήσαμε ότι τα κύρια σημεία της αρχιτεκτονικής των οθωμανικών μνημείων της Θεσσαλονίκης είναι οι επιλογές για τη μετάβαση από την κυβική βάση ενός κτιρίου στον ημισφαιρικό τρούλο. Για την οικοδόμηση των Μνημείων χρησιμοποιούσαν τη λιθοδομή καθώς και μέλη από τα ερείπια των μνημείων της Βυζαντινής Περιόδου.