Διερεύνηση των επιπτώσεων των καινοτομιών του αρχιτέκτονα Gaudi στην εξέλιξη των δομικών κατασκευών

Abstract

Ο Αντόνιο Γκαουντί πέρασε πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια. Ο πατέρας του ήταν χαλκουργός, με άλλα λόγια, το οικογενειακό του περιβάλλον ήταν κάθε άλλο παρά εύπορο. Επιπλέον, ο μικρός Αντόνι υπήρξε πολύ ασθενικός. Στα πρώτα του χρόνια, μια ρευματική πάθηση τον εμπόδιζε να παίζει ελεύθερα στους δρόμους με τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του. Αναγκαζόταν, λοιπόν, πολύ συχνά να κλείνεται στο σπίτι του, και μάλιστα, για τις μετακινήσεις του χρησιμοποιούσε ένα γαϊδουράκι. Ολόκληρη η ζωή του σημαδεύτηκε από την πάθηση αυτή, καθώς υπέφερε από ρευματικές κρίσεις μέχρι και το θάνατό του. Οι γιατροί του είχαν συστήσει αυστηρή χορτοφαγία και τακτική άσκηση χωρίς υπερβολές, η οποία περιελάμβανε και τον τακτικό περίπατό του μέχρι την εκκλησία του Αγίου Φιλίππου Νέρι. Είναι ασφαλώς μάταιο να κάνουμε εικασίες για το αν ο Γκαουντί θα είχε τη θέση που πήρε στην ιστορία της Ισπανικής, αλλά και της παγκόσμιας, αρχιτεκτονικής, χωρίς αυτή την ασθένεια. Γιατί, μπορεί ο μικρός Αντόνι να μην είχε την ελευθερία κινήσεων που είχαν τα άλλα παιδιά, άφηνε όμως το βλέμμα και τις σκέψεις του να πλανιούνται εντελώς ελεύθερα. Υπήρξε παιδί με πρόωρη ωριμότητα, που συχνά ξάφνιαζε τους μεγαλύτερους με την οξύνοιά του. Κάποτε, ένας από τους δασκάλους του, είπε στην τάξη του ότι τα πουλιά πετούν γιατί έχουν φτερά. Ο Αντόνι αμέσως απάντησε ότι και οι κότες στην αυλή έχουν φτερά , αλλά τα χρησιμοποιούν μόνο για να ισορροπούν καθώς περπατούν. Ποτέ δεν έχασε την ικανότητα να παρατηρεί λεπτομέρειες και να μαθαίνει από την καθημερινότητα που τον περιέβαλλε. Πράγματι, αυτή η παρατηρητικότητα άφησε τα σημάδια της σε όλα του τα έργα. Το ταλέντο και το ενδιαφέρον του για την αρχιτεκτονική, είχε ήδη διαφανεί όσο ήταν μαθητής στη Ρέους (φυσικά, το σχολείο φέρει το όνομά του), και σε ηλικία δεκαεφτά ετών πήγε στη Βαρκελώνη για να σπουδάσει αρχιτεκτονική. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του δεν έχασε καθόλου την επαφή του με την πραγματικότητα: εκτός από τις παραδόσεις στη σχολή και τις ώρες που περνούσε σκυμμένος πάνω από το σχεδιαστήριό του, εργάστηκε για βιοποριστικούς λόγους σε πολλά αρχιτεκτονικά γραφεία της πόλης. Δεν φαίνεται να υπήρξε ιδιαίτερα καλός σαν φοιτητής, ήταν όμως αρκετά μελετηρός ώστε να αποκτήσει γερή γνώση των θεμελιωδών αρχών της αρχιτεκτονικής. Στο πανεπιστήμιο φάνηκε ολοκάθαρα ο ενθουσιασμός του για την αρχιτεκτονική αλλά και ο πεισματικός του χαρακτήρας. Η ανεξάρτητη σκέψη του δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη από τους καθηγητές του. Ο κοσμήτορας της αρχιτεκτονικής σχολής δεν είχε την παραμικρή αμφιβολία ότι αυτός ο φοιτητής, στον οποίο έβαλαν τελικά προβιβάσιμο βαθμό, ήταν ή μεγαλοφυής ή τρελός. Αυτή η γνώμη άλλωστε έμελε να τον ακολουθήσει σε ολόκληρη την καριέρα του, κι αυτό γιατί, παρόλο που είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του κανονικά, πολύ σύντομα διαχώρισε τη θέση του από την επίσημη αρχιτεκτονική της εποχής του. Σημαντική πηγή έμπνευσης για τον Γκαουντί ήταν τα βιβλία. Στην αρχή της σταδιοδρομίας του ήταν κάθε άλλο παρά επαναστάτης. Ωστόσο, η αναζήτηση της δικής του τεχνοτροπίας άρχισε μέσα σε ένα κλίμα ασυνήθιστα ευνοϊκό. Ολόκληρη η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική βρισκόταν σε φάση αναζήτησης και ήταν ανοιχτή σε νέες ιδέες. Δεν υπήρχαν σταθερές και δεσμευτικές νόρμες. Τον δέκατο ένατο αιώνα η ιστορική επιστήμη είχε γνωρίσει τεράστια ανάπτυξη, και οι προηγούμενοι αιώνες, ακόμα και στον τομέα της τέχνης, είχαν μελετηθεί διεξοδικά, και άρα ήταν προσιτοί στον νεαρό φοιτητή. Το αποτέλεσμα ήταν ένας μάλλον υπερβολικός εκλεκτικισμός. Η κληρονομιά που άφησε πίσω του, αυτός ο μεγάλος Καταλανός αρχιτέκτονας, είναι τεράστια. Δεν είναι μόνο τα πανέμορφα κτήρια που μέχρι και σήμερα θαυμάζουμε, αλλά και πολλές στατικές και κατασκευαστικές καινοτομίες. Όσον αφορά στη διαδικασία μελέτης – κατασκευής ενός μεγάλου έργου, η βασική καινοτόμα προσέγγιση του Gaudi, ήταν η «εξελισσόμενη μέθοδος κατασκευής». Δηλαδή, αντί να προχωράει την κατασκευή ενός κτηρίου σύμφωνα με ένα προδιαγεγραμμένο κατασκευαστικό σχέδιο, προτιμούσε να το αναπτύσσει κατά τη διάρκεια εκτέλεσής του. Ενσωμάτωνε διαρκώς κατά την εξέλιξη της κατασκευής, τις καινούργιες εμπνεύσεις, γνώσεις και εμπειρίες του. Άλλη μεγάλη κατασκευαστική καινοτομία του αρχιτέκτονα ήταν η χρήση μακετών. Κατασκεύαζε πρώτα τα έργα του σε μικρή κλίμακα, όπου και τα έλεγχε ως προς την κομψότητα και τη στατική επάρκεια, και μετά τα απέδιδε στο πραγματικό κτήριο. Επίσης για πρώτη φορά, ο Γκαουντί, σχεδίασε και κατασκεύασε μια ελαφρά κεκλιμένη ράμπα για τα τροχήλατα αμάξια, η οποία οδηγούσε στο υπόγειο, του κτηρίου. Αυτή η έμπνευση του αρχιτέκτονα αποτελεί και τον προάγγελο των σημερινών οικιακών υπόγειων χώρων στάθμευσης. Όσον αφορά στη στατική λειτουργία των κτηρίων οι δύο μεγαλύτερες καινοτόμες προσεγγίσεις του Γκαουντί, ήταν η παραβολική αψίδα και η κεκλιμένη κολώνα. Και τα δύο αυτά στατικά στοιχεία, αποτελούν επανάσταση για την εποχή του. Για τη σύγχρονη εποχή, αποτελούν προάγγελο των σημερινών στατικών λύσεων με τα μεγάλα ανοίγματα και τα κατακόρυφα και οριζόντια φέροντα στοιχεία από beton, μέταλλο, ξύλο, σύμμεικτα στοιχεία κλπ.