Ανάλυση και σύγκριση των δομών και της συμμετρίας των διακοσμητικών μοτίβων Θράκης-Ευβοίας-Σκύρου

Abstract

Οι πηγές μελέτης της παραδοσιακής φορεσιάς είναι πολλές, γραπτά κείμενα, προφορική παράδοση αλλά κυρίως οι ίδιες οι φορεσιές που έχουν διασωθεί και φυλάσσονται σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία. Αυτό που εντυπωσιάζει στις ελληνικές φορεσιές είναι ότι διατηρούν με τρόπο αυστηρό τις παραδοσιακές μορφές των προγενέστερων γενεών. Είναι σαν να διαφυλάσσουν συνειδητά την πολιτιστική κληρονομιά του Έθνους. Συνδέονται στενά με ποικίλες εκφράσεις του λαϊκού πολιτισμού, τα ήθη, τα έθιμα, τα λαϊκά δίκαια, τους λαϊκούς χορούς, τα τραγούδια και την λαϊκή τέχνη. Η κατασκευή των υλικών της παραδοσιακής φορεσιάς, η υφαντή ή τεχνητή διακόσμηση και τα κοσμήματά της διατηρούν με θρησκευτική προσήλωση τα παραδοσιακά στοιχεία καθώς αυτά εκφράζουν την αισθητική και τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις ενός κοινωνικού συνόλου στη διάρκεια της ζωής του Έθνους τους. Τα στοιχεία που την αποτελούν έχουν τις καταβολές τους στην αρχαιότητα και το Βυζάντιο, προσαρμόζουν όμως εγχώρια ή ξένα σύγχρονα στοιχεία τα οποία μορφοποιούν την τελική παρουσίασή της. Τα βασικά αισθητικά γνωρίσματα της λαϊκής τέχνης που προβάλλονται κυρίως στη διακόσμηση της παραδοσιακής φορεσιάς είναι η απλοποίηση, η σχηματοποίηση και η έντονη τάση για διακόσμηση. Τα καλλωπιστικά στοιχεία της φορεσιάς, έργα λαϊκών χειροτεχνών, καταξιώνονται και από το ιδεολογικό τους περιεχόμενο. Σ’ αυτά μία ιδέα γίνεται σύμβολο. Έτσι που ένας σταυρός να συμβολίζει τη θρησκεία, ένα καράβι τη ζωή, ένα λουλούδι τη νεότητα, ένα περιστέρι την αγνότητα, ένα δέντρο τη μακροζωία καθώς και ένα χρώμα ή σχήμα συμβολίζουν κάποιες αξίες. Η φορεσιά εξαρτάται από το κλίμα, το εμπόριο, την ιστορική πορεία και τις πολιτικές επιδράσεις κάθε γεωγραφικής περιοχής. Διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και την κοινωνική θέση εκείνου που τη φοράει. Τα στοιχεία της φορεσιάς π.χ. μίας νέας κοπέλας διαφέρουν από εκείνα της αρραβωνιασμένης ή της παντρεμένης, της χήρας και της γυναίκας που ο άντρας της λείπει στην ξενιτιά. Η παραδοσιακή φορεσιά έχει τους δικούς της κανόνες που σέβεται ο καθένας που τη φορά, και είναι αποτέλεσμα αυστηρής κοινωνικής προσαρμογής και όχι προσωπικής επιλογής. Η αυστηρή αυτή κοινωνική προσαρμογή παρουσιάζεται κυρίως στη γιορτινή και νυφική φορεσιά όπου καταγράφονται βασικές αρχές της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής καθώς και των τοπικών εθίμων. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές καθώς και τα εργαλεία επεξεργασίας μαλλιού και ύφανσης. Στα κεφάλαια 2 και 3 γίνεται αναφορά στην ιστορική και γεωγραφική θέση της Θράκης και της Εύβοιας, σε κεντήματα και υφαντά καθώς και στις παραδοσιακές φορεσιές των διαφόρων περιοχών τους. Το κεφάλαιο 4 περιλαμβάνει μια ιστορική αναδρομή της Σκύρου καθώς επίσης και μια εκ μακρών ανάλυση των ονομασιών του κάθε τμήματος και εξαρτήματος που συνθέτουν τη σκυριανή φορεσιά (γυναικεία – ανδρική), το πώς φοριέται, το πώς ράβεται αλλά και για ποιους λόγους ράβεται η κάθε φορεσιά. Στο κεφάλαιο 5 παραθέτουμε τις θεμελιώδεις έννοιες και τα είδη της συμμετρίας οι οποίες μας βοήθησαν για την ανάλυση των συμμετριών διαφόρων παραδοσιακών ενδυμάτων, κεντημάτων κ.ά. στο πειραματικό μας μέρος (κεφάλαιο 7) αλλά και για να βγάλουμε τα συμπεράσματα μας (κεφάλαιο 8), ενώ στο κεφάλαιο 6 αναφερόμαστε εν συντομία στην νεοελληνική κεντητική. Τέλος, υπάρχει γλωσσάριο για την καλύτερη κατανόηση των ορολογιών οι οποίες δεν μπορούσαν και δεν θα ήταν σωστό να αλλαχτούν στις αναλύσεις μας για τις παραδοσιακές φορεσιές των τριών περιοχών που ασχοληθήκαμε στην πτυχιακή μας εργασία.