Η αρχιτεκτονική κληρονομιά στην περιοχή του Ψυρρή

Abstract

Η περιοχή Ψυρρή-Κουμουνδούρου αποτελεί μαζί με την Πλάκα και το Παλαιό Εμπορικό Κέντρο την αρχαία πόλη της Αθήνας, πυρήνα του σημερινού Ιστορικού Κέντρου. Η περιοχή μεταξύ των οδών Ερμού, Αθηνάς, Ευρυπίδου, Επικούρου, Πειραιώς κ του Αρχαιολογικού Χώρου του Κεραμικού, υπήρξε πάντοτε από τους Ελληνιστικούς χρόνους μέχρι την Τουρκοκρατία, κατά την οποία έχει ήδη διαμορφωθεί, ο ελεύθερος ρυμοτομικός ιστός που σώζεται μέχρι σήμερα. Με όριο την Πλατεία Κουμουνδούρου(Πλατεία Ελευθερίας) χωρίζεται η Παλιά πόλη με τους στενούς ελικοειδείς δρόμους από τη νεότερη της Οθωμανικής εποχής, (Μεταξουργείο) που χτίστηκε σύμφωνα με το Σχέδιο Πόλεως. Από τους σημαντικότερους τότε οικιστικούς πυρήνες της πόλης η περιοχή πυκνοδομημένη και οικτρά υποβαθμισμένη στις μέρες μας παρουσιάζεται στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του ΄88 να έχει πυκνότητα 72 κατοίκων ανά εκτάριο. Εκτός από το χαρακτηριστικό πολεοδομικό ιστό, την παλαιότητα της γειτονιάς εκφράζει και η παρουσία των πολλών εκκλησιών από τις οποίες σώζονται σήμερα οι Άγιοι Ασώματοι, ο Άγιος Αθανάσιος στην οδό Αριστοφάνους, τρίκλιτη βασιλική με κατεστραμμένο το ένα κλίτος και ο Άγιος Ιωάννης, στη Κολώνα στην οδό Ευρυπίδου. Το εκκλησάκι, μονόκλιτη βασιλική κτισμένη γύρω από κορινθιακό κίονα, συνεχίζει αρχαία λατρεία αφιερωμένη πιθανότατα στον Ασκληπιό. Η περιοχή υπήρξε πάντα κυρίως λαϊκή γειτονιά, στην οποία όμως είχαν σπίτια τους μερικοί ̎Νοικοκυραίοι̎ (δεύτερη σε ιεραρχία Αθηναϊκή τάξη επί Τουρκοκρατίας).Τα οικόπεδα είναι μικρά, με στενή όψη αλλά συχνά αρκετό βάθος, ενώ τα σπίτια είναι συνήθως διώροφα με μικρό μπαλκόνι και εσωτερική αυλή, στην οποία οδηγεί πλευρικός διάδρομος. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία ειδικών χρήσεων βιοτεχνίας αλλά και χονδρεμπορίου σε συνδυασμό την κατοικία στον όροφο. Ο κορεσμός των επαγγελματικών αυτών δραστηριοτήτων και η απομάκρυνση της κατοικίας είναι αρχικά η συνέπεια των πιέσεων που ασκήθηκαν από το Κέντρο…… Η Παραδοσιακή φυσιογνωμία είναι έκδηλη. Διατηρείται στο ακέραιο ο ρυμοτομικός ιστός, που συμπίπτει με τις ελεύθερες χαράξεις της αρχαίας πόλης, καθώς και μεγάλο ποσοστό κτιριακού αποθέματος, εξαιτίας παραδοσιακών δραστηριοτήτων ανάμικτων με κατοικία, χρήσεων κυρίως βιοτεχνίας και χονδρεμπορίου οι οποίες συνδέονται με την ιστορία της πόλης. Είναι γνωστή ωστόσο η μεγάλη υποβάθμιση της περιοχής, που οφείλεται στις πιέσεις που δέχεται από το Κέντρο της Αθήνας, αφ ̍ ετέρου στη γειτνίαση με τις εξίσου υποβαθμισμένες δυτικές περιοχές (Μεταξουργείο- Γκάζι κ.λπ..) Αποτέλεσμα αυτών η μεγάλη πυκνότητα, η ευτελής κατασκευή των κτιρίων και οι άθλιες συνθήκες κυκλοφορίας, εξαιτίας της συμβατότητας του ρυμοτομικού ιστού (στενοί ελικοειδείς δρόμοι) με την μεγάλη πυκνότητα των σημερινών χρήσεων και την άναρχη λειτουργία τους.