Κλιματική αλλαγή και βιώσιμη ανάπτυξη. Προσεγγίζοντας ζητήματα τοπικής ανάπτυξης και περιβαλλοντικής διαχείρισης στις παράκτιες πόλεις. Μελέτες περίπτωσης: Ρέθυμνο και Λεμεσός

Abstract

Μεσογειακές νησιωτικές παράκτιες πόλεις, παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά με αποτέλεσμα να γίνονται το επίκεντρο πολλών ερευνητικών ομάδων. Στην παρούσα εργασία πρόκειται μεταξύ άλλων να διερευνηθούν οι αναπτυξιακές πολιτικές των νησιωτικών παράκτιων Ευρωπαϊκών πόλεων, τις στρατηγικές που ακολουθούνται και τις παρεμβάσεις που πραγματοποιούνται, προς την κατεύθυνση επίτευξης των στόχων της αειφορίας αλλά και της αύξησης της ανθεκτικότητας των παράκτιων περιοχών στην κλιματική αλλαγή , εν γένει. Γενικά, οι νησιωτικές παράκτιες πόλεις παρουσιάζουν πολλές ιδιαιτερότητες, συνδιάζοντας αντιθέσεις περιβαλλοντικές αλλά και χρήσεων γης. Το 50% του πληθυσμού κατοικεί σε παράκτιες πόλεις, δημιουργώντας έτσι αυξημένα ποσοστά κινητικότητας και λειτουργιών στις συγκεκριμένες περιοχές. Ακόμη πιο σύνθετη είναι η περίπτωση της Μεσογείου, καθώς προσεγγίζεται ως εμπορικός και τουριστικός σταθμός. Οι Μεσογειακές παράκτιες πόλεις συγκεντρώνουν ακόμη μεγαλύτερη δυναμική ως προς την προσέλκυση πληθυσμού και την οικονομική ανάπτυξη, ιδιαίτερα στο τομέα του τουρισμού. Επίσης, οι περισσότερες παράκτιες μεσογειακές πόλεις αν απτύχθηκαν με πόλο, με βασικό οικονομικό μοχλό, το λιμάνι τους. Πρόκειται για τις λεγόμενες‘ Πόλεις - Λιμάνια’ . Η πολυπλοκότητα της διάρθρωσης των παράκτιων πόλεων αυξάνει, ενώ εξ’ αιτίας της κλιματικής αλλαγής, εντείνονται αλλαγές στην οικονομία αλλά παρουσιάζονται την ίδια στιγμή και νέοι κίνδυνοι για τους ευάλωτους πληθυσμούς. Οι αλλαγές αυτές και οι νέοι κίνδυνοι μπορεί να προκαλέσουν ή και να εντείνουν αναπτυξιακά προβλήματα στις εν λόγω περιοχές , τα οποία αντιμετωπίζονται ολοένα πιο δύσκολα λόγω έλλειψης διατυπωμένων ξεκάθαρων στρατηγικών βιώσιμης ανάπτυξης και προσαρμογής στις κλιματικές αλλαγές . Στην παρούσα ερευνητική εργασία επιχειρείται μια πρώτη προσέγγιση ώστε να εξεταστεί αφενός μεν η αρμονική σύνδεση των λειτουργιών και της αλλαγής του κλίματος στις παράκτιες Μεσογειακές πόλεις και αφετέρου ο τρόπος με τον οποίο η διαδικασία της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή διαμορφώνει και επηρεάζει τη δομή του παράκτιου χώρου αντιμετωπίζοντας πρώτιστα τα προβλήματα που εμφανίζονται σε αυτόν λόγω, κυρίως, της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η προτεινόμενη ερευνα εστιάζει στην Κρήτη, και στην Κύπρο. Ειδικότερα, πρόκειται ακόμη να εξεταστεί η περίπτωση της πόλης του Ρεθύμνου. Πρόκειται να αναλυθούν περαιτέρω οι υποδομές της πόλης, οι παρεμβάσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, οι έντονες ελλείψεις που τυχόν οδηγούν κοινωνία και πόλη γενικότερα σε μειονεκτική θέση απέναντι στην καλύτερη προσέγγιση του ζητούμενου της αντιμετώπισης των αντίκτυπων από τις αλλαγές του κλίματος και των ζητημάτων εκμετάλλευσης τοπικών πόρων και εν γένει της διαχείρισης του πολιτιστικού αποθέματος. Ως δεύτερη μελέτη περίπτωσης προτείνεται η πόλη της Λεμεσού στην Κύπρο, όπου πρόκειται να προσεγγισθούν εκείνες οι πολιτικές αλλά και οι τεχνικές που ακολουθήθηκαν για την θωράκιση της πόλης αλλά και την αύξηση των μέτρων προσαρμογής της στην κλιματική αλλαγή. Τα δύο αυτά παραδείγματα παράκτιων πόλεων πρόκειται να αντιμετωπισθούν κατά το δυνατό μέσα από μια ματιά συγκριτική, όπου αυτό μπορεί να καταστεί δυνατό. Πρόκειται επίσης να προταθούν και κάποιες λύσεις, όπου αυτές απαιτούνται, και για την αποφυγή τυχών περαιτέρω πληγμάτων τόσο στην περιφερειακή ανάπτυξη όσο όμως και στις τεχνικές, κοινωνικές, παραγωγικές και περιβαλλοντικές υποδομές συνολικότερα. Το υφιστάμενο Εθνικό και Ευρωπαϊκό πλαίσιο πρόκειται εξίσου να προσεγγισθούν και από την σκοπιά τόσο των νομικών όσο όμως και άλλων διαθέσιμων εργαλείων, που επικαιροποιούν τόσο την διακυβέρνηση όσο όμως και την διαδικασία της παραγωγικής ανασυγκρότησης και βιώσιμης ανάπτυξης γενικότερα. Η επιλογή του θέματος, έγινε κατά την διάρκεια προσέγγισης θεμάτων χωροταξικού σχεδιασμού και κλιματικής αλλαγής, με αφετηρία μελέτης την διάλεξη “Κλιματικές αλλαγές. Νέες οικονομικές προκλήσεις αλλά και κίνδυνοι για ευάλωτους πληθυσμούς.” της Δρ. Ιουλίας Μωραϊτου. 1 Συγκεκριμένα, η παρούσα μελέτη προτάσσει μια πρώτη προσέγγιση ζητημάτων κοινωνικο - οικονομικών αλλαγών που μπορεί να απορρέουν κυρίως από την αλλαγή του κλίματος στις παράκτιες Μεσογειακές πόλεις, καθώς και τα ζητημάτων ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή αλλά και αειφόρου ανάπτυξης των πόλεων αυτών.