Διερεύνηση σχέσεων και συνθηκών στην οικογένεια προέλευσης του εξαρτημένου και εξάρτηση: η περίπτωση ανδρών εξαρτημένων που έχουν βιώσει εγκλεισμό σε σωφρονιστικό κατάστημα

Abstract

Η εξάρτηση από τις ουσίες είναι μια διαδικασία η οποία εξελίσσεται σταδιακά, κάτω από την πίεση πολλών παραγόντων. Πρόκειται για ένα συνδυασμό επιβαρυντικών παραγόντων που διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Οι επιβαρυντικές συνθήκες, χρειάζεται να αναζητηθούν στο ίδιο το άτομο και την οικογένεια του, το εγγύς και ευρύτερο περιβάλλον του και στις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της εκάστοτε χρονικής περιόδου. Στην παρούσα μελέτη, αναλύονται το σύνδρομο εξάρτησης και οι κυριότερες αιτιολογικές προσεγγίσεις: Η Βιολογική και η Ψυχοκοινωνική. Στην βιολογική θεώρηση, περιλαμβάνονται οι γενετικές έρευνες και έρευνες σχετικές με τους νευροδιαβιβαστές. Η ψυχοκοινωνική θεώρηση, αφορά σε έρευνες για τα ατομικά χαρακτηριστικά του ατόμου, την οικογένεια από την οποία προέρχεται και στο περιβάλλον που μεγαλώνει (συγγενείς, παρέες ομότιμων, σχολείο) καθώς και στις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της εποχής του. Ο σκοπός της παρούσας εργασίας, είναι η ποιοτική διερεύνηση της σχέσης των συνθηκών στην ζωή του εξαρτημένου ατόμου, στα πλαίσια της οικογένειας του, και της εξάρτησης, όπως βιώνεται και ερμηνεύεται από τον ίδιο τον εξαρτημένο, σε μια πιο ειδική ομάδα εξαρτημένων, που βιώνει πέρα από το στίγμα της εξάρτησης και το στίγμα του εγκλεισμού σε σωφρονιστικό κατάστημα, λόγω της εμπλοκής του σε παραβατική συμπεριφορά. Στην παρούσα έρευνα θα εστιάσουμε στο οικογενειακό πλαίσιο και θα διερευνήσουμε το σύμπτωμα της εξάρτησης μέσα από τη Συστημική Προσέγγιση. Η ερευνητική υπόθεση που θα διερευνηθεί είναι ότι το φαινόμενο της εξάρτησης σχετίζεται με την δυσλειτουργία του οικογενειακού συστήματος. Θα ακολουθηθεί η φαινομενολογική θεώρηση και η προσέγγιση μας θα είναι η ποιοτική επαγωγική μέθοδος για την διεξαγωγή της έρευνας, διότι μπορεί να συμβάλλει στη συλλογή των πληροφοριών και την απομόνωση των μεταβλητών, με απώτερο στόχο την καταγραφή της πραγματικότητας όπως οι ίδιοι οι εξαρτημένοι βίωσαν στην παιδική τους ηλικία. Το δείγμα αποτελείται από 10 άτομα που βρίσκονται στην φάση της κοινωνικής επανένταξης του ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ. Η συνέντευξη βάθους (Depth interview), θα χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος για την διερεύνηση του συγκεκριμένου θέματος. Οι αναπαραστάσεις των ατόμων της έρευνας επιβεβαιώνουν την ερευνητική υπόθεση, ότι οι συνθήκες και οι σχέσεις που επικρατούν στην οικογένεια προέλευσης, σχετίζονται με την εξάρτηση. Αποτυπώνονται με σαφήνεια η ανεπαρκής επικοινωνία και οι ασθενείς συναισθηματικοί δεσμοί. Οι γονείς είχαν δυσκολίες στην συντροφική σχέση τους και αδυνατούσαν να θέσουν ξεκάθαρα όρια και κανόνες στις σχέσεις τους με τα παιδιά τους και κατά συνέπεια να διαμορφώσουν πρότυπα συμπεριφοράς. Διαπιστώνεται δυσλειτουργία στις σχέσεις των γονέων οι οποίοι αδυνατούσαν να θέσουν όρια και κανόνες στην καθημερινότητα της οικογένειας και τα οποία θα μπορούσαν να διαμορφώσουν θετικά πρότυπα συμπεριφοράς. Ευρήματα που πλαισιώνονται από τη σχετική βιβλιογραφία είναι το ιστορικό εξάρτησης και τα περιστατικά οικογενειακής βίας, με κύριο εκφραστή τον πατέρα, ενώ η μητέρα εμφανίζεται υπερπροστατευτική. Σαν συμπέρασμα μπορεί να ειπωθεί, ότι οι συνθήκες που επικρατούν στις οικογένειες προέλευσης των μετέπειτα εξαρτημένων, καθώς και οι σχέσεις που διαμορφώνονται μέσα σε αυτές, δημιουργούν ένα πλήθος επιβαρυντικών παραγόντων στις ζωές του δείγματος, που μπορούν να σχετιστούν με την εμπλοκή των ιδίων, τόσο με την χρήση ουσιών όσο και με την παραβατικότητα.